Schetsen van de invoering van een CO2-belasting

Hoe blijven we onder de 2 graden temperatuurstijging op aarde? Welke verantwoordelijkheden kunnen we als Nederland nemen om aan die doelstelling van de Klimaattop in Parijs te voldoen? In ieder geval meer energie besparen en meer duurzame energie opwekken. Om dat te bespoedigen startte het Klimaatplein een praktijkonderzoek naar de invoering van een juiste prijs op CO2-uitstoot. Zo’n maatregel laat de vervuiler betalen en maakt energie-efficiëntie en duurzame opwekking een stuk interessanter.

Hoe zou het zwaarder belasten van de uitstoot van CO2 eruit moeten zien? Hieronder vindt u enkele schetsen en randvoorwaarden gegeven door energie- en klimaatexperts.

Kitty van der Heijden, Director World Resources Institute Europe

Recente onderzoeken tonen aan dat de kosten van klimaatverandering enorm zijn. Volgens de recente economische voorspellingen kan de waarde van ’s werelds financiële activa worden verlaagd met minimaal 2.5 biljoen dollar als gevolg van klimaatverandering. In het worst case scenario, een instrument dat financiële regelgevers vaak gebruiken om de financiële gezondheid en weerbaarheid van bedrijven en economieën te testen, stijgen de verliezen tot 24 biljoen dollar, ofwel 17% van ’s werelds activa. Dan lijdt de wereldeconomie schipbreuk.

Tegelijkertijd subsidiëren wij fossiele brandstoffen op ongekende schaal. Hoewel directe subsidies aan fossiele brandstoffen ‘slechts’ 493 miljard dollar bedragen (nog altijd bijna 5x zo veel als de subsidies op hernieuwbare energie), bedragen de totale maatschappelijke kosten liefst 5,3 biljoen dollar per jaar. Dat is een onvoorstelbare 5.300.000.000.000 dollar per jaar, hetgeen overeenkomst met een derde van het bruto binnenlands product van de VS. Als ook dat nog moeilijk te bevatten is, besef u dan dat dit overeenkomt met 10 miljoen dollar per minuut. Ieder jaar opnieuw.

Het IMF, dat toch niet direct bekend staat als een club van milieu-activisten, rekent in een studie terecht alle maatschappelijke kosten van fossiele brandstoffen tot ‘onzichtbare’ subsidies — zoals de gezondheidsgerelateerde kosten van luchtverontreiniging.

Bijna alle economen zijn het eens dat een koolstofprijs het beste mechanisme is om emissies terug te dringen. Een prijs op CO2 draait de economie om: het belast de vervuilers, niet degenen die er last van hebben. Het is goedkoper dan verordeningen omdat het werkt via een vrije markt benadering waarbij bedrijven betalen voor elke ton kooldioxide die zij uitstoten. Tegelijkertijd genereert het een inkomstenstroom die productief kan worden ingezet voor de versnelde overgang naar een koolstofarme economie.

Evert den Boer, CEO Greenchoice

We moeten af van een systeem waar enerzijds via de SDE+ regeling subsidie wordt verleend aan duurzame energieprojecten, terwijl anderzijds duurzame energie wordt belast met energiebelasting. Beter zou het zijn als er belasting wordt geheven op basis van de CO₂ – uitstoot, zodat de vervuiler belast wordt. Iedere energiebron krijgt zo een eigen belastingtarief, waardoor energie uit minder belastende hernieuwbare bronnen meer waard wordt en dus interessant wordt om in te investeren.

Tegelijkertijd worden de maatschappelijke kosten van vervuilende (kolen)centrales te hoog, waardoor die op den duur zullen moeten sluiten. Ook kan de SDE+ regeling (deels) worden afgeschaft, wat de maatschappij miljarden aan subsidies en administratieve rompslomp zal besparen. Het nieuwe systeem lijkt hiermee op het systeem van de BTW. Alleen wordt in plaats van waarde toevoeging de CO₂-uitstoot belast.

Maurits Groen, Director Off-Grid Solutions

In de basis moet de uitstoot van CO2 zwaarder belast worden volgens het principe ‘de vervuiler betaalt’. De prijs op CO2 moet zo hoog zijn dat daarmee automatisch ons Nederlandse deel van de Parijs-doelstellingen wordt behaald. Het sluiten van de kolencentrales in Nederland wordt dan evident, net als het energieneutraal maken van de bestaande woningvoorraad.

Dit levert bovendien werkgelegenheid, loonbelastinginkomsten en geopolitieke onafhankelijkheid op. Investeringskapitaal hiervoor kan komen van de ‘divesting’ pensioenfondsen, die -zeker met een overheidsgarantie op een fatsoenlijk rendement- daartoe graag bereid zijn.

Jeroen de Haas, voormalig CEO Eneco

Als je de huidige Energiebelasting op elektriciteit en op gas volledig zou baseren op de CO₂-uitstoot die beide veroorzaken, dan zou dat betekenen dat je over gas méér en over elektriciteit minder Energiebelasting gaat betalen. De verschuiving van belasting op basis van CO2-uitstoot versnelt de energietransitie op meerdere fronten: het draagt bij aan de elektrificatie en verduurzaming van de energievoorziening; investeren in energiebesparende maatregelen (gerelateerd aan gasverbruik) wordt aantrekkelijker omdat de terugverdientijd korter wordt door de stijging van de gasprijzen; duurzame warmtetechnieken zoals zonneboilers en warmtepompen worden aantrekkelijker ten opzichte van een traditionele HR ketel op gas; elektrisch rijden wordt goedkoper en tot slot wordt collectieve warmtevoorziening en het gebruik van restwarmte aantrekkelijker.

Kortom, met een simpele ingreep in bestaand beleid wordt de transitie naar klimaatneutrale steden en huizen versneld en wordt de ambitie van het Kabinet om minder afhankelijk te worden van gas ondersteund. Het gelijk schakelen van de Energiebelasting in de eerste schijf op gas en elektriciteit op basis van een CO2-grondslag kan budgettair neutraal voor de schatkist worden uitgevoerd. Koopkrachteffecten zijn daardoor per definitie beperkt en kunnen verder worden gestuurd door eventuele opbrengsten te gebruiken voor een verlaging van belasting op arbeid. Dit voorstel leidt tot meer groene innovaties omdat ze zich sneller terugverdienen. Ondernemerschap wordt daarmee beloond, vooral op lokaal niveau. In Denemarken betalen burgers 1 euro per kuub gas met als gevolg dat een groot deel van de warmtevoorziening door warmte uit reststromen en duurzame bronnen komen.

Rob van der Rijt, Oprichter Klimaatplein.com

Het zo beprijzen van CO2-uitstoot dat het de maatschappelijke kosten dekt betekent dat we rond de €100,- per veroorzaakte ton CO2 gaan betalen. Dat wil dan zeggen dat bijvoorbeeld een gemiddeld huishouden dat 3.100 Kwh aan grijze stroom verbruikt daar €163,- per jaar aan CO2-belasting over betaalt. En rijd je daarnaast per jaar 25.000 kilometer in een gemiddelde dieselauto dan komt daar €532,50 aan CO2-belasting bij. Maar wanneer je dan besluit om groene stroom in te kopen of zelf op te wekken en meer met het OV of elektrisch te rijden, dan vervallen deze bedragen omdat je dan geen directe CO2-uitstoot meer veroorzaakt.

Een hogere prijs op CO2 leidt tot lager verbruik van fossiele brandstoffen en het zoeken naar schone en duurzame alternatieven. Door de vervuiler te laten betalen voor de schade aan gezondheid en klimaat die wordt veroorzaakt leg je de kosten ook daar waar ze horen. Je zou een CO2-belasting direct bij de bron kunnen heffen (elektriciteitscentrale, gasleverancier, diesel- en benzine importeur) of je zou zo’n belasting als een soort BTW kunnen doorrekenen naar de eindconsument. Dan krijgt ieder product zijn eigen CO2-belasting en ziet de consument ook direct wat een duurzamer of CO2-bewuster alternatief is. 

Nederland kan hier het liefst in EU verband mee beginnen om zo prijsverschillen tussen landen onderling te voorkomen. Mocht dat niet tijdig lukken dan kan Nederland de morele verplichting voelen om hier zelf alvast mee te starten. Dan kan met behulp van invoerheffingen prijsverschillen met het buitenland worden opgeheven. De extra inkomsten door een CO2-belasting kunnen gebruikt worden om de belasting op arbeid te verlichten. Dat levert dan, naast het feit dat een CO2-belasting heel veel banen oplevert in de energie-efficiëntie en duurzame energie sector, nog eens extra banen op.

Jim Yong Kim, President World Bank

“There is a growing sense of inevitability about putting a price on carbon pollution, in order to deliver on the promises of the historic Paris climate agreement, a price on carbon pollution will be essential to help cut emissions and drive investments into innovation and cleaner technologies. Prices for producing renewable energy are falling fast, and putting a price on carbon has the potential to make them even cheaper than fuels that pollute our planet.”

Christine Lagarde, Managing Director IMF

“Carbon pricing is the most effective policy for reducing emissions, raises significant revenues, is administratively straightforward, and can have substantial domestic health benefits. It should be front and center as countries move forward on their mitigation pledges for the landmark Paris Agreement,”